Mới đây, một vụ tai nạn thảm khốc xảy ra tại khu vực núi Trại Sơn, thuộc xã Lại Xuân, huyện Thủy Nguyên, Hải Phòng làm 6 người chết, 4 người bị trọng thương. Nguyên nhân dẫn đến tai nạn thương tâm này là do sét đã kích hoạt các khối thuốc nổ do công nhân vừa khoan, nhồi chuẩn bị cho quy trình khai thác đá. Mặc dù đây mới chỉ là đầu mùa mưa bão, nhưng đã có những diễn biến thời tiết hết sức bất thường và có thiệt hại về người do sét gây ra. Để hiểu rõ những nguyên nhân gây sét và cách phòng chống sét, PV Báo NĐ&ĐS đã có cuộc trao đổi với TS Nguyễn Xuân Anh – Phó Viện trưởng Viện Vật lý địa cầu.
TS Nguyễn Xuân Anh – Phó Viện trưởng Viện Vật lý địa cầu.
PV: Xin ông cho biết nguyên nhân hình thành nên dông sét, và mức độ nguy hiểm của sét ở VN?
TS Nguyễn Xuân Anh: Dông sét được hình thành do có khối không khí nóng ẩm chuyển động lên cao tạo ra. Việt Nam nằm trong tâm dông của châu Á nên có cường độ dông sét mạnh. Trung bình hàng năm ở Việt Nam có khoảng 2 triệu cú sét đánh xuống đất. Mùa dông sét thường kéo dài, từ tháng 4 đến tháng 10, tháng cao điểm tùy thuộc vào từng khu vực. Việt Nam là một trong những quốc gia đang được đánh giá là chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu và hoạt động dông sét cũng được coi là một chỉ số để nghiên cứu biến đổi khí hậu. Dông sét ở Việt Nam có yếu tố bất thường, thay đổi nhiều so với giá trị trung bình từ năm này qua năm khác và rất khó dự đoán. Đặc biệt, trong mấy năm gần đây, thiệt hại do sét gây nên ngày một nghiêm trọng hơn. Ngoài nguyên nhân là trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa sử dụng ngày một nhiều thiết bị điện, điện tử nhạy cảm với sét và do đó thiệt hại ngày một tăng lên, cần nghiên cứu khả năng hoạt động dông sét có mạnh hơn so với trước đây hay không.
PV: Xin ông cho biết ở VN có bao nhiêu khu vực thường xuyên bị sét đánh?
TS Nguyễn Xuân Anh: Trên nền hoạt động dông sét mạnh, ở nước ta hình thành nhiều tâm dông địa phương. Những khu vực xuất hiện nhiều dông sét là Hà Tĩnh, Quảng Nam, Hải Dương, Nghệ An, Quảng Ninh, đồng bằng sông Cửu Long…
PV: Có nhiều ý kiến cho rằng nơi nào tập trung nhiều khoáng sản thì thường hay có sét hoặc khi sử dụng điện thoại di động trong lúc dông bão có thể thu sét. Về mặt khoa học, ông đánh giá như thế nào?
TS Nguyễn Xuân Anh: Theo nghiên cứu cho thấy thì chưa có mối liên hệ nào giữa nơi có nhiều khoáng sản với khu vực có nhiều dông sét. Nguyên nhân chủ yếu là do VN nằm trong tâm dông của châu Á, khi có các điều kiện nóng, ẩm, địa hình thuận lợi cho việc hình thành mây dông. Thực tế, ở Việt Nam, có những khu vực có mỏ sắt, quặng kim loại lại ít bị sét đánh hơn khu vực xung quanh.
Còn ý kiến cho rằng, khi trời có dông sét mà sử dụng điện thoại di dộng có thể hút sét về là hoàn toàn sai. Theo nghiên cứu, sóng điện thoại di động không đủ “mạnh” để hút sét về. Tuy nhiên, với điện thoại cố định thì có khả năng bị ảnh hưởng của sét, do khi sét đánh nó có thể lan truyền qua dây dẫn. Vì vậy, lời khuyên của các nhà khoa học trong điều kiện mưa dông là không nên sử dụng điện thoại cố định.
PV: Được biết, trước tình trạng diễn biến khó lường của thời tiết, cũng như những thiệt hại ngày càng lớn về dông sét ở VN, Viện Vật lý địa cầu hiện đang thử nghiệm dự án cảnh báo sét sớm qua tin nhắn tại Quảng Nam. Xin ông cho biết những kết quả bước đầu mà dự án mang lại?
TS Nguyễn Xuân Anh: Trong những năm gần đây, Quảng Nam là một trong những địa bàn xảy ra các vụ sét đánh gây tâm lý hoang mang trong nhân dân. Chính vì thế, Bộ KHCN đã lựa chọn Quảng Nam để triển khai nhiệm vụ cấp thiết ở địa phương đề xuất giải pháp tổng thể phòng chống sét trên địa bàn tỉnh. Một nôi dung trong nhiệm vụ này là thử nghiệm cảnh báo sét sớm ở TP.Tam Kỳ, Hội An, huyện Thăng Bình và Đại Lộc. Tại các vị trí trên, Viện đã lắp đặt các trạm quan trắc để theo dõi diễn biến hoạt động dông sét. Việc cảnh báo có thể thực hiện trước 30 phút. Khi phát hiện dấu hiệu thời tiết nguy hiểm có thể xuất hiện dông sét ở khu vực nào, hệ thống có thể tự động phát tín hiệu cảnh báo qua rú còi, email hoặc tin nhắn. Người dân có thể đăng ký dịch vụ qua tin nhắn để biết được các khu vực sẽ có sét đánh trước 30 phút. Ngoài việc cảnh bảo sét, Viện Vật lý Địa cầu cũng đã mở nhiều cuộc hội thảo để cung cấp cho người dân những kiến thức cơ bản về việc phòng chống sét cho nhà cửa, bảo đảm an toàn cho con người và tài sản. Kết quả bước đầu là đã nâng cao đáng kể kiến thức tự bảo vệ tính mạng và tài sản của người dân trước những diễn biến thất thường của thiên tai mà cụ thể là dông sét.
PV: Xin cảm ơn ông!
Hải Hà
Một số quy tắc an toàn phòng chống sét do Viện Vật lý địa cầu đưa ra:
Khi trời sắp xảy ra dông, thì biện pháp tránh sét tốt nhất là nên về nhà. Chỗ an toàn để tránh sét là toà nhà, hay công sở có lắp đặt hệ thống chống sét. Khi ở trong nhà thì nên đứng xa cửa sổ, cửa ra vào, các đồ dùng điện, tránh các chỗ ẩm ướt như buồng tắm, bể nước, vòi nước, không nên dùng điện thoại trừ trường hợp rất cần thiết. Nên rút phích cắm các thiết bị điện trước lúc có dông gần xảy ra. Với các đường dây điện thoại hay dây điện vì nối với lưới bên ngoài nên rất có thể bị ảnh hưởng sét đánh lan truyền. Nên tránh xa các dây này và các vật dùng điện với khoảng cách ít nhất là 1m. Vô tuyên nối với dây anten để ngoài trời cũng rất cần rút ra khi có dông.
Trong trường hợp không kịp chạy tìm nơi ẩn náu an toàn, tuyệt đối không dùng cây cối làm chỗ trú mưa, tránh các khu vực cao hơn xung quanh, tránh xa các vật dụng kim loại như xe đạp, máy, hàng rào sắt…
Người ở vị trí càng thấp càng tốt, tay ôm cổ. Phần tiếp xúc của người với mặt đất là ít nhất. Nhón chân, không được nằm xuống đất.
Không đứng thành nhóm người gần nhau. Nếu như bạn cảm thấy tóc bị dựng lên thì điều đó có nghĩa là có thể bị sét đánh bất cứ lúc nào. Lập tức cúi ngồi xuống và lấy tay che tai, không nằm xuống đất hay đặt tay lên đất. Đối với các vật có bề mặt kim loại như xe buýt, tàu hoả, ô tô,… nếu không thò người ra ngoài và không chạm đến vỏ bọc thì ở những chỗ này là an toàn. Ngược lại đối vơi các ô tô, tàu thuỷ để hở hay không có vỏ bọc kim loại thì lại nguy hiểm.
Sau khi không nghe thấy tiếng sét 30 phút thì có thể trở lại làm việc bình thường.
Nguồn nhandaovadoisong.com.vn
